1 - هدف و دامنه کاربرد :

این استاندارد روشهای نمونه برداری و آزمایش فاضلابها را در برمیگیرد .

2 - نمونه برداری :

2-1- محل نمونه برداری :

در مواردیکه آزمایش فاضلاب در نقطه مشخصی مورد نظر باشد انتخاب محل نمونه برداری موردی نخواهد داشت . در مواردیکه اطلاع از ترکیب فاضلاب در محل خروج فاضلاب از تأسیسات تصفیه مورد نظر باشد نمونه در محل تخلیه از انتهای لوله خروجی تأسیسات باید برداشت شود .

2-2- پی بردن به تغییرات ترکیب فاضلاب در دوره یا فاصله زمانی مشخص :

هنگامیکه پی بردن به تغییرات ترکیب فاضلاب در دوره یا فاصله زمانی مشخص مانند اوج ( حداکثر مقدار ) تخلیه لازم باشد نمونه‏ها باید در فواصل کوتاه و معینی از زمان یعنی هر 5 یا 10 یا 30 دقیقه برداشت و آزمایش شود . برای مطالعه و آگاهی از کیفیت فاضلاب در یک دوره عملکرد یا یک دوره زمانی ( معمولا 24 ساعت ) یا یک دوره کار روزانه تأسیسات تصفیه از روش نمونه‏گیری ترکیبی باید استفاده شود . نمونه ترکیبی از مخلوط کردن برداشت نمونه‏های معرف در فواصل معین و اختیاری از زمان از کانال اصلی تخلیه بدست میآید . حجم هر یک از نمونه‏های برداشت شده باید نسبت ثابتی از حجم فاضلاب را داشته باشد . فواصل زمانهای اختیار شده باید با تغییرات ماهیت و مقدار جریان فاضلاب مرتبط باشد . در برداشت نمونه‏ها باید توجه داشت که نسبت واقعی مواد معلق محفوظ بماند . نمونه‏گیری نباید از ناحیه کف آلود در سطح و یا از کف کانال صورت گیرد . معمولا نمونه‏ها باید در فاصله از کف بستر جریان برداشت گردد . نمونه باید به آرامی و بنحوی برداشت شود که هوا در آن وارد نشود . در بیشتر موارد برداشت نمونه یکبار در ساعت رضایتبخش میباشد .

2-3- وسائل نمونه برداری

ظروف چینی با لعاب یا ظروف لعابی که لعاب آنها شکننده نباشد و یا ظروف شیشه‏ای را برای نمونه برداری میتوان بکار برد . ظروفی که جهت نمونه برداری بکار میرود باید دهان گشاد و کوچک باشد که انتقال محتوی به ظرف اصلی نمونه بآسانی صورت گیرد و رسوب و باقیمانده در کف آنها بجا نماند . چنانچه وسیله نمونه برداری خود کار در اختیار باشد میتوان از آن استفاده کرد .

2-3-1- در مورد تهیه نمونه‏های ترکیبی ظروفی برای جمع آوری نمونه‏ها باید بکار برد که گنجایش کافی برای کلیه نمونه‏های برداشت شده را داشته باشد .

برای تهیه نمونه ترکیبی میتوان از ظروف شیشه‏ای یا لعابی با گنجایش کافی تمیز و خشک استفاده کرد . چنانچه ظروف لعابدار برای این منظور بکار رود باید دقت شود که لعاب بریدگی یا ترک خوردگی نداشته باشد .

2-4- ظروف نمونه برداری :

2-4-1- قبل از برداشت مقدار نمونه لازم برای آزمایش , مواد جامد را با تکان دادن ظرف نمونه ترکیبی کاملا بحال تعلیق در آورید .

2-4-2- نمونه‏ایکه بمنظور آزمایش برداشت میشود باید در بطریهای در سمباده که قبلا با مقداری از نمونه شسته شده است ریخته شود . بطریهای نو قبل از استفاده باید بوسیله اسید شسته شده و سپس با دقت با آب مقطر آبکشی شود . در حدود 2 تا 3 لیتر از نمونه برای کلیه آزمایش‏ها کافی است .

بطریهائیکه بمنظور تهیه نمونه نهائی بکار میرود باید از نمونه بنحوی پر شود که مقدار بسیار کمی هوا در آنها باقی بماند و در بطری باید کاملا محکم بسته شود . چنانچه نمونه باید به فاصله دوری حمل شود آنرا در محفظه محکمی که برای این منظور تهیه شده است باید بطور قائم قرار داد .

2-4-3- در روی بطری نمونه برداری مشخصات کامل نمونه مانند محل نمونه برداری و تاریخ و ساعت نمونه برداری و نام و سمت نمونه برداری و نوع نمونه باید قید شود .

2-5- نگاهداری و حفظ نمونه

2-5-1- نمونه باید در موقع جمع آوری و پس از آن در 4 درجه سانتیگراد نگاهداری شود .

2-5-2- روش کلی حفظ نمونه که قابل بکاربری در کلیه آزمایشها باشد وجود ندارد . بطور کلی ترجیح داده میشود که آزمایش روی نمونه بلافاصله پس از نمونه‏گیری انجام شود . بهترین راه برای حفظ اغلب نمونه‏ها , نگاهداری آنها در 3 تا 4 درجه سانتیگراد در جعبه یخ که بخوبی عایق شده است و یا در یخچال بمدت 24 ساعت است . در مواردیکه از مواد شیمیائی برای حفظ نمونه برای آزمایشهای معین استفاده میشود , این مواد را باید بطور جداگانه در قسمتی از نمونه که برای آزمایش معینی بکار میرود ریخته شود .

3- یادآوری و راهنمائیهای عمومی برای آزمایشها

3-1- محلولهای لازم - در صورتیکه نوع خاصی از مواد ذکر نشده باشد میتوان از مواد شیمیائی خالص و آب مقطر ( استاندارد شماره 1728) استفاده کرد .

یادآوری 1- منظور از مواد شیمیائی خالص موادی است که ناخالصی آنها در نتیجه آزمایش مؤثر نباشد .

3-2- باید توجه داشت که تهیه نمونه ایکه معرف فاضلاب باشد اهمیت بسیار دارد . روش نمونه برداری برای تهیه این نمونه در بند 2 آمده است ولی چنانچه نوع آزمایش نمونه برداری خاصی را ایجاب کند . نمونه برداری باید طبق روش خاصی که توضیح داده شده است انجام گیرد .

4 - اندازه‏گیری کل مواد معلق :

4-1- خلاصه روش

مواد معلق بوسیله صاف کردن از روی یک لایه پنبه کوهی در داخل بوته گوچ بدست میآید .

4-2- مواد لازم :

4-2-1- شیر پنبه کوهی - شیر پنبه کوهی را میتوان از پنبه کوهی شسته شده ( در اسید ) در آب تهیه کرد . برای این منظور کافی است 15 گرم پنبه کوهی را در آب بحال تعلیق درآورد . چنانچه پنبه کوهی حاوی ذرات بسیار ریز باشد با عمل ته نشین کردن میتوان ذرات ریز را از شیر آسبست جدا کرد .

4-3- روش

4-3-1- با دقت کامل یک لایه 3 میلیمتری از شیر آسبست در ته بوته گوچ بسازید . برای این منظور ابتدا بوته را بمقدار لازم از شیر آسبست که قبلا خوب مخلوط شده است پر کنید . سپس آنرا برای دو دقیقه بگذارید تا ذرات سنگین‏تر ته نشین شود و سپس با همان مقدار خلائی که نمونه را صاف میکنید بوته را با وصل کردن به دستگاه مکنده تحت تأثیر مکش قرار دهید و لایه پنبه کوهی را با عبور دادن مقداری آب از میان آن شستشو دهید . بوته آماده شده را برای مدت یکساعت در اتو 103-105 درجه سانتیگراد خشک کرده پس از خنک کردن بوته در دسیکاتور آنرا وزن کنید .

4-3-2- مقادیر 10 میلی لیتری از نمونه را که بخوبی تکان داده شده است در بوته وزن شده تحت مکش صاف کنید .

یادآوری 2- قبل از شروع بصاف کردن نمونه لایه پنبه کوهی را با چند قطره آب مرطوب کنید . همواره لازم است ده میلی لیتر بعدی نمونه قبل از اینکه بوته بکلی از محلول خالی شود در بوته ریخته شود . برای برداشت نمونه بوسیله پیپتهای دهان گشاد باندازه‏ای که مانع گرفتگی بوسیله مواد معلق نشود پیشنهاد میشود . صاف کردن نمونه را به مقادیر 10 میلی لیتر آنقدر تکرار کنید که در حدود 10 تا 20 میلی گرم از مواد معلق در بوته جمع شود یا اینکه عمل صاف کردن خیلی کند و بسختی صورت گیرد . بعد از اتمام عمل صاف کردن , باقیمانده را 2-3 مرتبه با 10 میلی لیتر از آب مقطر شستشو دهید تا املاح محلول از لایه خارج شود . عمل صاف کردن با مکش را آنقدر ادامه دهید تا آخرین قطره آب خارج شده و مواد معلق باقیمانده روی لایه کاملا خشک بنظر آید . سپس بوته را برای مدت یکساعت در یک اتو در 103-105 درجه سانتیگراد خشک کنید .
پس از خنک کردن بوته در دسیکاتور آنرا در درجه حرارت آزمایشگاه وزن کنید .